Krystyna Zachwatowicz

 

Krystyna Zachwatowicz-Wajda - scenograf, aktorka, pedagog
Urodziła się 16 maja 1930 roku w Warszawie. Podczas wojny należała do Szarych Szeregów, jako sanitariuszka i łączniczka harcerskiej poczty uczestniczyła w Powstaniu Warszawskim,  w 1981 roku została odznaczona londyńskim Krzyżem Armii Krajowej. W trakcie studiów na Uniwersytecie Warszawskim (filozofia i historia sztuki) przeniosła się do Krakowa, gdzie ukończyła historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim i w 1958 roku scenografię na ASP w pracowni prof. Karola Frycza. Jej pierwsze projekty kostiumów do Wesołej wdówki Lehára i scenografia do Jak wam się podoba Szekspira (we współpracy z Wojciechem Krakowskim) w krakowskiej PWST powstały jeszcze podczas studiów. Po uzyskaniu dyplomu rozpoczęła prace scenografa w wielu teatrach w Polsce m. in.: Teatrze Zagłębia w Sosnowcu, Teatrze im. A. Fredry w Gnieźnie, Teatrze Nowym w Zabrzu, we wrocławskim i warszawskim Teatrze Polskim, Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie, Teatrze im. S. Jaracza w Łodzi. Jako aktorka debiutowała w 1956 roku rolą Panny Młodej w Studni, czyli głębi myśli  Kazimierza Mikulskiego - pierwszym przedstawieniu Teatru Cricot-2 Tadeusza Kantora. Do legendy przeszły jej występy w „Piwnicy pod Baranami”, z niepowtarzalnie wykonywaną piosenką To taka głupia to ja już nie jestem. Zagrała również w teatrze dramatycznym - rolę Lalki w przedstawieniu Bar Wszystkich Świętych  Broszkiewicza w reżyserii Krystyny Skuszanki (Teatr Ludowy, 1961). W aktorskim dorobku ma także role filmowe w obrazach Andrzeja Wajdy: Hanki w Człowieku z marmuru, Kazi w Pannach z Wilka, Matki w Kronice wypadków miłosnych, Kawiarki w Panu Tadeuszu. Współpracę ze Starym Teatrem rozpoczęła w 1964 roku tworząc scenografię i kostiumy do Matki Witkiewicza w reżyserii Jerzego Jarockiego, z którym wcześniej pracowała przy prapremierowym przedstawieniu Ślubu Gombrowicza (1960) w studenckim Teatrze STG w Gliwicach, tworząc -  wyprzedzającą czas dekonstrukcyjną dekorację, przypominającą rumowisko złomu pełne połamanych metalowych części, zgniecionych karoserii i wtopione w Gombrowiczowski świat kostiumy. Ma w swoim dorobku projekty dekoracji i kostiumów do ponad stu pięćdziesięciu spektakli teatralnych, przedstawień operowych i filmów. Pracowała wielokrotnie za granicą, począwszy od współpracy z reżyserem Jorge Lavelli w 1964 roku przy realizacji Ślubu w paryskim Théâtre Récamier, Teatro Caliseo w Buenos Aires (Słowo boże R. dell Valle Inlána), Schauspielhaus w Zurichu (Trzecia pierś Iredyńskiego), Kammerspiele w Monachium (Matka Witkiewicza), Yale Repertory Theatre w New Haven (Białe małżeństwo Różewicza), Teatrze Habima w Tel-Awiwie (Dybuk An-skiego) po Nastasję Filipownę wgDostojewskiegow Teatrze Benisan Pit w Tokio i Biesy Dostojewskiego w Teatrze Sowremiennik w Moskwie w reżyserii Andrzeja Wajdy.
    
Krystyna Zachwatowicz - zawsze w awangardzie, twórcza, perfekcyjna, błyskotliwie inteligentna, szczodrze obdarzona talentami - jest niezwykłą postacią polskiej kultury. Niepokorna, na wskroś oryginalna, nigdy nie poddaje się tendencjom i modom. Pracę rozpoczyna od szczegółowej analizy tekstu i egzemplarza reżyserskiego. Uważa, że rozwiązań scenograficznych i formy kostiumu należy szukać w zgodzie z koncepcją reżysera, naczelną ideą, przesłaniem inscenizacji. Znakomite wykształcenie humanistyczne wspiera jej twórcze poszukiwania. Inspiracje odnajduje w symbolach i znakach dawnej i współczesnej kultury. Z precyzją i pedanterią czuwa nad najdrobniejszymi szczegółami podczas wykonywania kostiumów i dekoracji.  
Wszystko co zrealizowała w Starym Teatrze łączy się z największymi dokonaniami tej sceny. Współtworzyła legendarne przedstawienia Konrada Swinarskiego (Nieboska komedia Krasińskiego, Pokojówki Geneta, Sen nocy letniej Szekspira, Dziady Mickiewicza), Jerzego Jarockiego (Matka - dwukrotnie i Szewcy Witkiewicza) i Andrzeja Wajdy (m. in. Biesy Dostojewskiego, Noc listopadowa Wyspiańskiego, Emigranci Mrożka, Nastasja Filipowna na motywach Idioty Dostojewskiego, Z biegiem lat, z biegiem dni... scen. Olczak-Ronikier, Antygona Sofoklesa, Zbrodnia i kara Dostojewskiego, Hamlet ( IV) Szekspira, Wesele Wyspiańskiego, Mishima Mishimy, Dybuk Bryllana motywach An-skiego, Makbet Szekspira). Czterdzieści sześć lat temu, po pierwszej premierze artystki w Starym Teatrze Bronisław Mamoń napisał: Scenografia Krystyny Zachwatowicz do Matki jest czymś więcej niż bierną ilustracja tekstu; jest próbą własnej interpretacji świata Witkacowskiego, próbą korespondującą w ogólnych rzutach z widzeniem reżysera, aktora, muzyka; poszerzającą wymowę sztuki o nowe elementy, możliwe tylko do przekazania znakiem malarskim, językiem skrótu. Artystka korzystała z doświadczeń dwu poetyk: naturalizmu i surrealizmu, poszukując nowych zestawień. Wychodziły z tego rzeczy urzekające pięknością i bogate w skojarzenia metaforyczne, np. surrealistyczny pejzaż w głębi sceny po rozstąpieniu się na oczach widza sufitu, uderzający na ofiarę z siłą pneumatycznego młota - plastyczny znak zbliżającej się katastrofy.
Od dekady Profesor Krystyna Zachwatowicz wykłada scenografię w krakowskiej ASP, od 2001 kieruje Katedrą Scenografii.
W 1994 roku otrzymała wraz z Andrzejem Wajdą Srebrny Medal Cracoviae Merenti za ufundowanie Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha”. Za działalność artystyczną i społeczną została odznaczona w 1999 Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Elżbieta Bińczycka  

Ważniejsze pozycje bibliograficzne:
Krystyna Zachwatowicz, dekoracje i kostiumy, Katalog wystawy Muzem Starego Teatru, Kraków 1988; Krystyna Zachwatowicz, Album ze wstępem J. Walaszek, Warszawa 1992.

A Ą B C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż
Wyczyść
Wyszukaj:

Antygona

Zobacz >

Biesy

Zobacz >

Dybuk

Zobacz >

Dziady

Zobacz >

Emigranci

Zobacz >

Hamlet /IV/

Zobacz >

Klątwa

Zobacz >

Lot nad kukułczym gniazdem

Zobacz >

Makbet

Zobacz >

Matka

Zobacz >

Matka

Zobacz >

Mishima: Wachlarz, Szafa, Pani Aoi, Adamaszkowy bębenek

Zobacz >

Nastasja Filipowna

Zobacz >

Nieboska komedia

Zobacz >

Noc listopadowa

Zobacz >

Odpoczniesz w biegu

Zobacz >

Pierwszy dzień wolności

Zobacz >

Pochwała głupoty

Zobacz >

Pokojówki

Zobacz >

Radosne dni

Zobacz >

Sen nocy letniej

Zobacz >

Słomkowy kapelusz

Zobacz >

Sto lat kabaretu... Krakowskie kabarety XX wieku

Zobacz >

Szewcy

Zobacz >

Urodziny Stanleya

Zobacz >
Narodowy Stary Teatr w Krakowie tel. 48 12 4228566, 48 12 4228020 wew. 134 fax 12 2927512 e-mail:muzeum@stary.pl
Copyright 2011