Jerzy Trela

Absolwent Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. L. Solskiego Kraków /1969/.
W latach 1984 - 1990 Rektor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. L. Solskiego w Krakowie

1.10.1964 - 31.12.1965 - Teatr Lalki i Maski „Groteska”, Kraków
1. 07.1969 - 31.08.1970 - Teatr Rozmaitości, Kraków
1. 09. 1970 ^^^ Stary Teatr, Kraków

 
Jerzy Trela – aktor, pedagog

Pracę na scenie rozpoczął w 1961 roku w Teatrze Lalek w Nowej Hucie, tuż po maturze w krakowskim Liceum Sztuk Plastycznych. Od 1964 był w zespole Teatru Groteska, w drugiej połowie lat 60. współtworzył Teatr STU. Po studiach w krakowskiej PWST (ukończonych w 1969) i jednosezonowym angażu w Teatrze Rozmaitości, zostaje zaproszony do zespołu Starego Teatru, w którym debiutuje rolą Filipa w przedstawieniu Król Mięsopust Rymkiewicza w reżyserii Bogdana Hussakowskiego – 11 października 1970 roku. Współpracując z wieloma teatrami – m.in. Narodowym, Dramatycznym, Na Woli, Ateneum czy Polonia w Warszawie oraz STU, Ludowym i Juliusza Słowackiego w Krakowie – do dziś niezmiennie pozostaje wierny zespołowi i scenie przy pl. Szczepańskim. 
Jerzy Trela – artysta gigantycznego talentu o nieograniczonych możliwościach: Trela to zjawisko. W moim przekonaniu jest to człowiek dotknięty palcem bożym, nieświadomy wartości swego talentu. Korzysta z niego podobnie jak Aztekowie, którzy złota używali do wyrobu najprostszych narzędzi. Jest szalenie skromny i pokorny. Jurek to zwyczajność przy nadzwyczajności – powiedział przed laty w Muzeum Historycznym, podczas wernisażu wystawy poświęconej artyście, Jerzy Bińczycki.
Kilkadziesiąt ról stworzonych przez Jerzego Trelę w Starym Teatrze głęboko wpisuje się w powojenną historię tej sceny. Spotkanie z charyzmatycznym inscenizatorem Konradem Swinarskim – poczynając od roli Piotra w przedstawieniu Żegnaj, Judaszu Iredyńskiego po wyznaczające nowe sensy w odczytywaniu romantycznej tradycji kreacje Gustawa-Konrada w Dziadach Mickiewicza i Konrada w Wyzwoleniu Wyspiańskiego – wydobyło i ukształtowało niezwykłą osobowość aktora. Stanisław Wyspiański to autor, który w sposób szczególny wyznaczył miejsce Jerzego Treli w teatrze. Zawsze, gdy aktor wraca do monologu Konrada z II aktu Wyzwolenia „Chcę, żeby w letni dzień, w upalny letni dzień...” – wypowiedzianego po raz pierwszy w 1974 roku – nasuwa się nieodparte przeświadczenie, że nikomu się już nie uda powiedzieć tekstu Wyspiańskiego z tą siłą prawdy i człowieczeństwa, co temu artyście.
Znakomitą szkołę aktorskiego rzemiosła otrzymał Trela pracując pod mistrzowskim okiem Jerzego Jarockiego, który dostrzegł w jego aktorstwie cechy silnie charakterystyczne: świadomy dystans, autoironię, doskonałe wyczucie groteskowego absurdu. Artysta zagrał w kilkunastu przedstawieniach reżysera m.in.: w Szewcach Witkacego, gdzie stworzył groteskową rolę Czeladnika I, w słynnym przedstawieniu Wiśniowego sadu Czechowa – jego Jasza bawił pozą „światowca”, arcykomiczne cechy wydobył aktor również z postaci Ziemlanika w Gogolowskim Rewizorze, a wykreowany przezeń Clarin w spektaklu Życie jest snem Calderona – błazen-filozof, pochlebca i tchórz – to niejednoznaczny, złożony typ osobowości. Wieloletnia współpraca z reżyserem tak bezkompromisowym, precyzyjnym, do bólu konsekwentnym jak Jerzy Jarocki przyniosła po latach fascynujące kreacje Ojca w Ślubie Gombrowicza i Mefistofelesa w Fauście Goethego – role, w których świadomy swej dojrzałości artysta niemal dotyka absolutu.
Odmienna, silnie inspirująca była współpraca aktora z Andrzejem Wajdą. Zaowocowała m.in. złożoną, niejednoznaczną postacią Claudiusa w inscenizacji Tragicznej historii Hamleta księcia Danii Szekspira, pełnokrwistego apodyktycznego sarmaty Rejenta Milczka w Zemście Fredry oraz Poety w Weselu Wyspiańskiego. Szczególne miejsce w swoich inscenizacjach wyznaczył Treli wybitny wizjoner teatru Jerzy Grzegorzewski. Poczynając od zbuntowanego, agresywnego Jaśka, stanowiącego kontrapunkt dla innych postaci Wesela, poprzez utkanego z grozy i absurdu Pułkownika Abłoputo w Tak zwanej ludzkości w obłędzie wg Witkacego, aż po wzruszającą, symboliczną obecność w Dziadach – XII improwizacjach na podstawie dramatu Adama Mickiewicza. Następną tajemnicę odkrył w artyście Krystian Lupa, powierzając mu tytułową rolę w Powrocie Odysa Wyspiańskiego, a po latach powrócił do współpracy z aktorem w inscenizacji II cz. Lunatyków Brocha, w której Trela stworzył przejmującą kreację Joachima von Pasenowa. Z Mikołajem Grabowskim spotkał się po raz pierwszy w 1983 roku grając gościnnie w Teatrze im. J. Słowackiego w jego słynnej inscenizacji Irydiona, gdzie stworzył postać nieśmiertelnego Masynissy – wcielenie wiecznego Szatana. Po latach na scenie Starego Teatru w zbudowanym przez reżysera na podstawie Dziennika i Trans-Atlantyku spektaklu Tango Gombrowicz Jerzy Trelawcielił się w postać Gombrowicza, alter ego pisarza, a monolog Starego Aktora w Wyzwoleniu Wyspiańskiego w nowoczesnej, przewrotnej interpretacji Grabowskiego stał się symboliczną parabolą rozpoczętego przed laty „dyskursu” artysty z wielkim postromantykiem. Wywołująca salwy śmiechu, grana przez wiele sezonów rola Majora w komediowym szlagierze teatru – Damy i huzary Fredry w reżyserii Kazimierza Kutza (z którym artysta wielokrotnie pracował tworząc kreacje w najwybitniejszych przedstawieniach Teatru TV) – była połączeniem mistrzowskiego warsztatu, wycyzelowanej komediowej formy z naturalną vis comica aktora. Podobnie jak zagrany w kolejnej inscenizacji reżysera, zagubiony na symbolicznej stacji w drodze do „nowej” Polski Ojciec z Pieszo Mrożka – groteskowy, podszyty absurdem, dramatyczny. Piotr Cieplak powierzając artyście tytułową rolę w przedstawieniu Król umiera, czyli ceremonie Ionesco (2008) dokonał swoistego rozrachunku z przeszłością artystyczną Jerzego Treli, z jej wielkim bogactwem, złożonością, z rozdawanym szczodrą ręką artysty „azteckim złotem”.  
Profesor Jerzy Trela od wielu lat uczy aktorskiego rzemiosła studentów PWST w Krakowie, w latach 1984–1990 wielce się zasłużył uczelni jako jej rektor. Artysta jest laureatem wielu  nagród teatralnych, filmowych, telewizyjnych. W 2011 roku został uhonorowany przez Prezydenta Bronisława Komorowskiego Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. (eb)

A Ą B C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż
Wyczyść
Wyszukaj:

Miłość na Krymie

Zobacz >

Mord w katedrze

Zobacz >

Notatnik

Zobacz >

Oczyszczenie

Zobacz >

Opera mleczana

Zobacz >

Pieszo

Zobacz >

Portret

Zobacz >

Powrót Odysa

Zobacz >

Powrót pana Cogito

Zobacz >

Reformator

Zobacz >

Rewizor

Zobacz >

Rękopis znaleziony w Saragossie

Zobacz >

Rozmowy przy wycinaniu lasu

Zobacz >

Sen o Bezgrzesznej...

Zobacz >

Sen srebrny Salomei

Zobacz >

Silniejsza. Więź

Zobacz >

Słuchaj, Izraelu!

Zobacz >

Szewcy

Zobacz >

Ślub

Zobacz >

Tak zwana ludzkość w obłędzie

Zobacz >

Tango Gombrowicz

Zobacz >

Termopile polskie

Zobacz >

Tragiczna historia Hamleta księcia Danii

Zobacz >

Tragiczne dzieje doktora Fausta

Zobacz >

Trzeci akt według "Szewców"

Zobacz >
Narodowy Stary Teatr w Krakowie tel. 48 12 4228566, 48 12 4228020 wew. 134 fax 12 2927512 e-mail:muzeum@stary.pl
Copyright 2011