(...) Od napisania Termopil polskich upłynęło prawie trzy czwarte wieku: powstały one na przełomie lat 1913/14. W opinii teoretyków i praktyków teatru uchodziły przez długi czas za dzieło nie sceniczne. Dopiero w r. 1970 wprowadził je na scenę Stanisław Hebanowski udowadniając –przynajmniej częściowo – błędność tego poglądu. Czym są dziś dla nas Termopile polskie? Kroniką historyczną w stylu Szekspira. Ich tematem jest przeszłość konkretna i realna: Polska za panowania króla Stanisława Augusta. Polska upokorzona przez sąsiadów, wyniszczona przez ich wojska i spiski, w końcu całkowicie zniewolona. Ale Termopile… są także rodzajem religijnego misterium, którego najgłębszym i jedynym tematem jest walka dobra i zła, światła i mroku, Boga i szatana. Kronikarz ujawnia chęć dokumentowania realnych zdarzeń poprzez przywoływanie żywych obrazów z przeszłości. Twórca misterium ma ambicję dużo większe. Chce nie tylko pokazać rzeczywistość historyczną, ale także ją zrozumieć, zapanować nad nią intelektualnie. Ujawnia bardziej myślenie historiozoficzne niż pamiętnikarskie, teologiczne niż polityczne. W przedstawieniu Babickiego oba te nurty znajdują swój wyraz, pokazane raz lepiej raz gorzej przez reżysera. Ma ono strukturę otwartą, skomponowaną z luźnych epizodów i scen, podawanych jakby w poetyce snu. W prologu ukazana jest śmierć głównego bohatera: księcia Józefa. A cały spektakl układa się w retrospektywny zapis tego, co pojawiło się w świadomości umierającego: wszystkie bolesne wspomnienia a także przeczucia i nagłe olśnienia.(...)

Bolesław Mamoń, Termopile polskie, Tygodnik Powszechny 1986, nr 7.

(…) Spektakl rozpoczyna taniec kukieł – postaci dramatu, który za chwilę rozegra się na scenie. Jest w tym tańcu, w przepychu bogatych strojów sporo nie wiadomo skąd biorącej się bajki i grozy jednocześnie. Pewnie w takim nastroju okrutnego snu zamierzał reżyser utrzymać cały dramat – misterium na tle życia i śmierci księcia Józefa Poniatowskiego osnute i wielu znanym i nie znanym – zacnym ludziom w Polsce – a w przeciwieństwie do nich – tym, którym szargają imię Polski, którzy nie czynią wszystkiego dla zapalenia Znicza na górach i zasiania ziaren na podołach – ku rozwadze i ostrzeżeniu dedykowane przez autora. Ten bardzo interesujący, zaprezentowany na wstępie pomysł na inscenizację Termopil zajmuje się już w pierwszej części spektaklu, by potem znów wracać w kilku wielkich scenach widowiska.

Adekwatny do tej koncepcji inscenizacji sposób gry, w której powinno być coś z liturgii coś z gestów i słów wojska przed bojem; zachowywania rytmu nawet w tedy, gdy się maluje największą rozterkę i burzę (T. Miciński Uwagi dla Teatrów) w sposób lekki i finezyjny opanowała Anna Polony – mistrzyni aktorskiego pastiszu i stylizacji. Jej wejścia na scenę w roli carycy Katarzyny są naprawdę wielkimi momentami tego spektaklu. Niesłychane bogactwo tonów, półtonów, intonacji, niedopowiedzeń i delikatnie, kulturalnie wyważonej ironii w stosunku do kreowanej postaci, subtelnego dowcipu gestów i ruchów stawiają rolę carycy Katarzyny w rzędzie najlepszych kreacji tej wielkiej krakowskiej aktorki. W stylistyce teatru duszy tonącego księcia Poniatowskiego, gdzie obok siebie na równych prawach umieścił Miciński widma żywych i umarłych, w teatrze nie realnym, subiektywnym, głęboko psychologicznym i niezwykle pojemnym, jeśli idzie o wielkość zdarzeń w nim przedstawionych, doskonale mieści się również ekspresyjno-romantyczny sposób gry Krzysztofa Globisza, który jest w Termopilach kniaziem Potiomkinem. Dialogi „Aurory Północy”, jak nazywano carycę, z ordynarnym, chociaż wielce uzdolnionym karierowiczem Potiomkinem są paradą aktorstwa najwyższej próby, od której powoli teatr nas odzwyczaja.(...).

Anna Szot, Miciński w Starym Teatrze, Tygodnik Kulturalny 1986, nr 31.

(...) Termopile polskie w repertuarze Starego Teatru w Krakowie nie mają charakteru przypadkowego. Premiera ich kontynuuje wielką linię repertuarową tej sceny, słynącej wszak z rzetelnych, głębokich myślowo i wspaniałych widowiskowo, inscenizacji polskich utworów romantycznych i neoromantycznych. Nie chodzi jednak o porównywanie obecnego przedstawienia z dawniejszymi dokonaniami, np. Swinarskiego czy Wajdy. Spektakl został przygotowany przez młodego reżysera, który ma na swym koncie kilka wyróżniających się spektakli, w tym Kordiana i Irydiona.

Krzysztof Babicki także adaptator obecnej wersji dzieła Micińskiego, zdradza upodobania do teatru rozgrywanego w rozległych przestrzeniach sceny przy uruchomieniu wielkiej machiny teatralnej. Nawet z kameralnego tekstu sztuki Enquista Z życia glist, wystawionej w tym samym teatrze zrobił dzieło monumentalne. Jak pisała z okazji przyznania Babickiemu Nagrody im. Konrada Swinarskiego 1984 roku Barbara Osterloff, w jego przedstawieniach świat konkretnych ziemiańskich realiów jest zazwyczaj podszyty metafizyką, a dramaty bohaterów rozgrywają się „pomiędzy” – np. Dobrem i Złem, ziemią i niebem, mitem i teraźniejszością.

Babicki potraktował Termopile polskie jako kolejną – po Wyspiańskim – projekcję „teatru ogromnego”, który tym razem rozegrany zostaje w „amfiteatrze duszy”. Bohaterem utworu jest książę Józef Poniatowski. W jego to „mrącej” głowie, na moment przed śmiercią w nurtach Elstery, dzieje się cały dramat. Wszystko zatem – staje się „w okamgnieniach”. Młodopolski twórca chciał stworzyć eksperymentalny teatr misteryjny z charakterystyczną trójpoziomową sceną taką choćby, z jaką zapoznał się w awangardowym teatrze w Hellerau pod Dreznem 1913 roku. Ale nowatorskie dążenia Micińskiego – dramaturga – docenił bodajże jeden Witkacy.(...).

Barbara Riss, Teatr "mrącej głowy", Kierunki 1986, nr 12.

Fotografie

Video

Wideo (0)

Animacje kostiumów

Animacje kostiumów (2)

Narodowy Stary Teatr w Krakowie tel. 48 12 4228566, 48 12 4228020 wew. 134 fax 12 2927512 e-mail:muzeum@stary.pl